Świadek

Świadek w postępowaniu przygotowawczym

Wstęp Otrzymawszy wezwanie jako świadek w postępowaniu przygotowawczym zastanów się jaka wiedza jest przedmiotem zainteresowania organu ( policji,prokuratury etc ). Niestety skoro otrzymałeś wezwanie,to nawet jeśli jest to pomyłka,to i tak musisz się stawić. Od tego wyjątku nie ma.

Przede wszystkim rozważ kontakt z kwalifikowanym pełnomocnikiem ( adwokatem ).Poniższy artykuł pomoże w spotkaniu z przesłuchującym,jednak kontaktu z profesjonalnym pelnomocnikiem nie zastąpi. Czy jest on potrzebny ? No cóż,a kiedy potrzebny jest lekarz ? Na pewno gdy choroba jest poważna.A skąd wiedzieć,że choroba jest poważna ? Najlepiej spytać lekarza.Czyli kolo się zamyka.

Ignorując profilaktykę,można na własne życzenie wygenerować spore wydatki i kłopoty.Wybór należy do Ciebie. Celem porady prawnej jest rozeznanie się przez profesjonalistę w Twej wiedzy oraz następstwach wynikających z podzielenia się tą wiedzą dla Ciebie i najbliższych. Być może Tobie nic nie grozi,ale najbliżsi znajdą się w kłopotliwej sytuacji.

Prerady

1.Skorzystaj z pomocy kwalifikowanego pełnomocnika
Kodeks postępowania karnego ( art.87 par.2 ) pozwala świadkowi ustanowić pełnomocnika.Ustanowić,a więc reprezentować jego interesy w postępowaniu.Obecność adwokata/rady prawnego doskonale dyscyplinuje zachowanie funkcjonariusza, eliminując << trick'i >>,jakie można by wobec świadka zastosować.

2.Prawo do odmowy składania zeznań.
Omówienie tego zagadnienia przekracza ramy niniejszego opracowania.Najogólniej niektórym osobom przysługuje – z różnych przyczyn – prawo do nieskładania zeznań. Czyli świadek powołuje się na ten przywilej i rozmowa z przesłuchującym jest zakończona.Czy zachodzą one w tym przypadku ? To właśnie powinna ustalić wcześniejsza konsultacja. A uprzedzając pytanie.Aby skorzystać z tego prawa trzeba się osobiście pofatygować. List,telefon,email nie wystarcza.

3.Prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie
Poprzednie uprawnienie pozwalało całościowo nie składać zeznań. Tutaj zaś obowiązek zeznań nadal istnieje,a odmówić można tylko odpowiedzi na konkretne pytanie.

Wedle art.183 par.1 kpk „ Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe „ Przesłankami odmowy odpowiedzi na pytanie jest groźba odpowiedzialności karnej za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe ( ale już nie wykroczenie ).Groźba dotyczy Ciebie lub osoby Tobie najbliższej. Stąd obowiązek odpowiedzi istnieje,gdy ewentualna groźba dotyczy innych osób, nawet takich którym świadek życzy jak najlepiej

Jeżeli więc zachodzi taka okoliczność prawidłowa odpowiedź powinna brzmieć „ Na podstawie art. 183 par.1 kpk odmawiam odpowiedzi „ Nie masz jednak obowiązku precyzowania kogo odpowiedź naraża – Ciebie czy osobę najbliższą. Nie ma także obowiązku precyzowania,która z przesłanek przepis zaktywizowała - odpowiedzialność za przestępstwo,czy przestępstwo karno skarbowe.

Nawet,gdyby przesłuchujący dociekał tych okoliczności,to każdorazowo odpowiedź powinna brzmieć jak wyżej - „ Na podstawie art. 183 par.1 kpk odmawiam odpowiedzi „ Sens owej enigmy jest taki,iż doprecyzując przesłanki odmowy wskazalibyśmy przeciwko komu prowadzić i o co postępowanie.

4.Zwolnienie z zeznania lub odpowiedzi na pytanie
Poprzednie dwa uprawnienia pozwalały – w określonej konstelacji - odmówić składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie/a. Odmówić,a więc skorzystać przez świadka z uprawnienia,które organ musi respektować. Jest jeszcze jedna instytucja ważna dla przesłuchiwanego. Na podstawie art.185 kpk „ Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytanie osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie „

Pierwsza uwagą jest,iż << Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytanie >>. A więc organ może,ale nie musi świadka zwolnić.Jest to – w jakimś zakresie - zagadnienie dyskrecjonalnej władzy przesłuchującego.Sam więc się zwolnić nie możesz.

Po drugie takie zwolnienie – jeśli zaistnieje – dotyczyć będzie albo << złożenia zeznania >> - czyli całości Twej niedoszłej rozmowy, co oznacza,że podobnie jak poprzednio funkcjonariusz niczego się nie dowie lub dotyczyć będzie << odpowiedzi na pytanie >> - co oznacza,że zeznania jako takie zostaną przez świadka złożone, a tylko niektóre pytania pozostaną bez odpowiedzi.

Po trzecie przepis znajdzie ewentualne zastosowanie - ewentualne,bo jak już wcześniej napisano, jest to kwestia dyskrecjonalnej władzy organu - w przypadku,gdy świadek << pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym >>. Regulacja używa terminu oskarżony, atoli odnosi się to – art.71.par.3 kpk - analogicznie do owej relacji także z podejrzanym. << Szczególnie bliski stosunek osobisty >> to w praktyce narzeczeństwo lub konkubinat. Nie są to jedyne możliwości przepisu,ale już pary << chodzące ze sobą >> , względnie << będące razem >> na skorzystanie z tej opcji szans wielkich nie mają. Podobnie regulacja co do zasady nie chroni względów przyjacielskich,koleżeńskich,zawodowych,organizacyjnych, czy życzliwości świadka dla sąsiada albo dalekiego krewnego. Tu jednak zawsze należy się owej relacji przyjrzeć, bo może w konkretnym przypadku spełnia ona wymóg << szczególnie bliskiego stosunku osobistego >>

Po czwarte przepis znajdzie zastosowanie na Twój wniosek. Organ sam z siebie/za Ciebie wniosku takiego nie złoży. Dlatego pragnąc z tego dobrodziejstwa skorzystać bądź przygotowany na zasygnalizowanie tego przesłuchującemu.

Po piąte zmaterializuj/wykaż przesłanki << szczególnie bliskiego stosunku osobistego >>. To na świadku spoczywa konieczność wykazania tych okoliczności - przesłuchujący Cię nie zastąpi,co najwyżej będzie pacyfikował takie starania. Stąd warto zaopatrzyć się w dokumenty – jeśli takowe istnieją - certyfikujące owo narzeczeństwo ( np.zaświadczenie od proboszcza o zapowiedzi,dokument z USC o ustaleniu daty ślubu ).

Jeśli dokument nie istnieje,to należy być przygotowanym, na podanie informacji uprawdopodobniających ów << szczególnie bliski stosunek osobisty >>. Przy czym owo << uprawdopodobnienie >> - w praktyce odpowiedzi na pytania - zostanie przeprowadzone przed pouczeniem o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań – podanie tych informacji odpowiedzialnością karną nie jest objęte.

Wskazówki

Jeśli jednak decydujesz się udać na przesłuchanie samodzielnie,co nie jest rozsądne, albo << przesłuchanie przyszło do Ciebie >> to zastosuj się do poniższych wskazówek. Nie dają one gwarancji uniknięcia nieprzyjemności (wszelakiego rodzaju). Pozwolą jednak rozeznać się w obcym świecie << walki prawnej >>.

0.Upewnij się wcześniej – na przykład telefonicznie – co do miejsca,czasu i charakteru randez vous.
Chodzi o uniknięcie sytuacji,w której po przyjściu na miejsce spotkanie jest czymś innym niż miało być.

1.Przygotuj się do przesłuchania
Do depozycji należy się przygotować.Fakt,iż czytasz ten materiał nie oznacza jeszcze przygotowania.Znać,zrozumieć,zapamiętać,zastosować,to spory obszar wiedzy,dla opanowania której potrzeba także czasu.Zastanów się wcześniej jakiej to wiedzy,może chcieć od Ciebie organ.Poćwicz potencjalne pytania oraz odpowiedzi.

2.Bądź skoncentrowany
Bycie świadkiem jest niewygodne – stresujące.Zwłaszcza dla osób nieobeznanych z wymiarem sprawiedliwości jest to zdarzenie dyskomfortowe.A każda niewygoda obniża naszą sprawność. Panaceum na to jest koncentracja. Nie idź na przesłuchanie jak na spacer,coś lekkiego,ulotnego. Oczekuj trudności,sytuacji konfliktowej – najwyżej miło się rozczarujesz. Aby uniknąć nieprzyjemności zachowuj uwagę przez cały czas.W szczególności nie pozwól jej osłabić łatwym początkiem – rezygnacją z koncentracji,gdyż przebieg czynności jest łatwy,zadziwiająco łatwy,zupełnie inny niż się spodziewano.Przesłuchanie – jak życie – jest czynnością dynamiczną.Wystarczy chwila nieuwagi,pytania staną się trudne,a świadek rozleci się jak domek z kart.W ten sposób wiele drużyn traciło bramki przed wyjściem do szatni ( myślami byli po meczu ).

3.Odpowiadaj na zadane pytania
Zeznawanie to nie okazja do popisów oratorskich,czy sesja terapeutyczna u psychiatry. Sens zeznawania polega na odpowiedzi na zadane pytania,a nie formułowaniu tez na pytania,które nie padły. Dla przykładu będąc zaprzysięgłym wegetarianinem, któremu organ zadał pytanie: Czy jadł Pan dziś szynkę na śniadanie ? Wystarczy odpowiedzieć << Nie >>.

Nieprawidłowym zachowaniem jest reakcja << Ponieważ jestem wegetarianin nie jadam żadnego mięsa >> Nieprawidłowym,albowiem o Twe preferencje kulinarno-filozoficzne nikt nie pytał. Lege artis udzielona odpowiedź nie określa czy tego dnia jadłeś ową szynkę na śniadanie ( mogłeś zrobić sobie dyspensę od wegetarianizmu ). Wreszcie ujawniając informację o wegetarianizmie dajesz organowi obszar ( czytaj << żerowisko >> ) dla nowych pytań.

Przesłuchujący może jednak chcieć ułatwić sobie/utrudnić Tobie sytuację, domagając się opisania zdarzenia ( narracji/opowiadania jak wymagano od nas w szkole podstawowej - ( Kowalski opisz jak spędziłeś wakacje letnie ). Można tego uniknąć ograniczając się do wypowiedzenia jednego zdania ( Spędziłem na wypoczynku ). W ten sposób zmuszasz funkcjonariusza do stałego formułowania kolejnych pytań ( niekoniecznie jest to łatwe ). Ostatecznie możesz wywierać presję na organ,aby zadawał pytania, motywując to nieumiejętnością formułowania dłuższej wypowiedzi, zwłaszcza w warunkach stresu.

Takie zachowanie może rodzić Twój niepokój. Jest to jednak legalne ( do działań nielegalnych absolutnie nie zachęcam ). W końcu to organ jest odpowiedzialny za przeprowadzenie czynności - jemu płacą ( także za indagowanie ),a nie Tobie. Podobnie szewc nie piecze chleba,a kucharz nie szyje garniturów. Świadek takoż nie ma obowiązku zastępować/uzupełniać funkcjonariusza. Jeśli masz nadal wątpliwości,to – sprowadzając rzecz do absurdu - po prostu sam się przesłuchaj.

I jeszcze jedno.Odpowiadaj na pytania,a nie na niepytania. W tym ujęciu wypowiedzi w rodzaju „ Na pewno ma Pan coś ciekawego do powiedzenia „. nie są pytaniem i nie wywołują żadnego obowiązku Twej reakcji Nie ma pytania=nie ma opowiadania.

4.Kontroluj treść i formę odpowiedzi
Jak będzie mowa dalej istotna jest koncentracja w trakcie przesłuchania. Przesłuchanie przypomina bardziej teatr niż film. W tym ostatnim zawsze można powtórzyć ujęcie ( stop-klatka ),w teatrze nigdy. Jeśli więc pozwolisz sobie powiedzieć za dużo ( ktoś inny powiedziałby << chlapnąć >> ) może to okazać się punktem zwrotnym depozycji. Dlatego kontroluj to co mówisz i jak mówisz – treść i formę. Rozumiejąc,iż bycie świadkiem jest stresujące,to nie pomożesz sobie starając się wylać wiedzę na papier,byle szybko. Raczej odpowiadaj jednostajnym rytmem,pauzując chwilę przed odpowiedzią. To ty masz kontrolować odpowiedź,a nie odpowiedź Ciebie. Zdania << uderzyć z pięści >> vs << dopulić z gruchy >> oddają identyczny sens. Ale forma jest zdecydowanie odmienna.

5.Agresywne pytanie – mila odpowiedź
Niektórym wydaje się,iż zadawszy efektowne pytanie – efektowne,czyli miażdżące samymi słowami – uzyskają potwierdzenie swej efektowności. Nieważne jak opryskliwe pytanie,to ty jesteś autorem odpowiedzi. I niemiłe pytanie to Ty masz władzę je ( czasem i przesłuchującego ) << zgasić >> uprzejmą odpowiedzią. Czy to prawda,że Pan kradnie,kłamie i żyje z przemytu ? Nie,to nie prawda,jestem szanującym prawo obywatelem.

6.Nie wchodź w polemikę z pytającym.
Teoretycznie nie powinno to się zdarzyć. Jako świadek jesteś cenny z uwagi na posiadaną wiedzę i powinieneś być traktowany z należytym respektem.Praktyka lubi być inna.Niezależnie od tego co się stanie nie wdawaj się w polemiki ( czytaj pyskówkę ) z przesluchującym.Przesłuchanie to nie targowisko/jarmark,gdzie wszystkie chwyty dozwolone. Gdyby więc organ zaczął być nieuprzejmy,to nie zniżaj się do jego poziomu - postaw stanowczą barierę słowani << nie chcę być tak traktowany >>. Nie stosuj uników w rodzaju << proszę >>, << nie chciałbym >>. Jest coś magicznego ( psycholog powie asertywnego ) w konstrukcji << nie chcę >>.

7.Zeznawaj tylko do protokołu
Dowodem jest tylko to,co zaprotokołowano.Dlatego absolutnie powstrzymaj się od mówienia jednej rzeczy do protokołu,innej poza nim.Takie działanie jest nierozsądne i nieetyczne.Wreszcie rodzi zagadnienie składania fałszywych zeznań.W końcu to co powiesz poza protokołem może naprowadzić organ na niepotrzebne ( dla Ciebie ) informacje.

8.Nie mów poza protokołem
Właściwie była już o tym mowa w pkt 7 i nie ma potrzeby powtarzać. Można jednak rzec << powtarzajcie ,powtarzajcie,a coś z tego zostanie >> Zeznania podlegają zaprotokołowaniu.A do zeznań potrzebne jest wezwanie.O ile więc na świadku ciąży obowiązek zeznawania,to takiego obowiązku nie ma w sytuacji operacyjnej ( braku wezwania ).Jeśli więc nagle << deus ex machina >> pojawia się w twych drzwiach/miejscu pracy lub innym osoba legitymująca się dokumentem organu,iż chciałaby porozmawiać/dowiedzieć się na temat ( tu pada temat ), to nie ma absolutnie obowiązku prowadzenia takiej rozmowy.

Oczywiście interesanci mogą zasygnalizować niewygodę Twej odmowy. Tym dyskomfortem może być formalne wezwanie. Powtarzam jeszcze raz.W sytuacji braku wezwania w charakterze świadka obowiązek prowadzenia rozmowy nie istnieje.Jeśli Cię to nie przekonuje,to przypomnij sobie jak rozpoczyna się werbunek,czy rejestracja współpracy.Potem trudno będzie się wytłumaczyć.

Niektórzy zachowują się tak jakby zjedli wszystkie rozumy,a na dodatek pragnęli o tym poinformować,tych,których przechytrzyli.Do protokołu deklarują więc brak wiedzy, za to ożywczo opowiadają zaraz po zakończeniu czynności,względnie przed,jak to było w rzeczywistości i jak świetnie << wystrychnęli na dudka >> przed chwilą funkcjonariusza. Należy przypomnieć,iż takie zachowanie – poza kwestią odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań – może i w inny sposób obrócić się przeciw nim. Po pierwsze osoby,którym nieroztropnie się zwierzano można przesłuchać ( do protokołu ) co też usłyszały przed chwilą. Po drugie tak udzielone informacje można weryfikować i ostatecznie przekuć na dowody procesowe.

9. Pilnuj protokołu
„ This is not America „ śpiewa(ł) D.Bowie. Stąd nie spodziewaj się na przesłuchaniu dwóch osób – przesłuchującego i protokolanta. Zwykle ( Wash and go ) jedna osoba łączy w sobie obie funkcje.Nawet jeśli zdarzy się inaczej,to protokolant nie włada klawiaturą płynnie. Dziesiątki lat takiej praktyki wygenerowały niedobry zwyczaj - zapis protokołu nie jest dosłownym odtworzeniem wypowiedzi świadka ( szerzej kogokolwiek ),ale niejako jego opracowaniem/omówieniem.Rekapitulując,dowodem jest nie to co zeznano,lecz to co zaprotokołowano.Jeśli więc pojawią się później nieścisłości,trudno będzie kwestię << odkręcić >> .Tym bardziej,że protokół zostanie przez Ciebie podpisany. Zadbaj więc o dokładne zapisanie twych wypowiedzi – w swym własnym interesie. Zawsze można poinstruować przesłuchującego,że niezapisanie zeznań takimi jakie one są generuje po jego stronie odpowiedzialność za nie dopełnienie obowiazku ( poinformuj,a nie strasz, czy nie gróź ),względnie zasygnalizuj odmowę podpisania protokołu,gdy nie będzie on właściwie zredagowany. Wreszcie dla bardzo opornych istnieje argument z art.148 par.2 kpk [ zeznania zamieszcza się w protokole z możliwą dokładnością ]. Na koniec staranie przeczytaj ( samodzielnie przeczytaj ) protokół zanim go podpiszesz. Jeśli coś się nie zgadza,zażądaj sprostowania przed podpisaniem

10. Nie spekuluj
Świadek ma zeznawać prawdę na podstawie własnych postrzeżeń.Postrzeżeń,a więc zmysłów – wzroku,węchu,słuchu,temperatury etc. Masz więc zeznać,to co za pomocą zmysłów zaobserwowałeś,a nie to co mogłeś zaobserwować.Stąd,nie wdawaj się w rozważania – choć może się w nie wdawać pytający - w rodzaju << kto pana zdaniem >>, << czy w pani ocenie mogło >>. Ocena/przewidywania/rozważania zadaniem świadka nie są.

11. Poproś o powtórzenie pytania
Zdarza się,iż pytanie jest dla indagowanego niewygodne.Ściśle to nie pytanie,lecz odpowiedź jest niewygodna.W takim wypadku można poprosić o powtórzenie pytania lub o jego uściślenie.W ten sposób świadek zyskuje czas na skonstruowanie odpowiedzi. Tutaj uwaga.Żądania powtórzenia pytań nie należy – tak jak alkoholu – nadużywać. Jeśli zaczniesz zbyt często domagać się powtórzeń, to przesłuchujący zrozumie,iż jest na tropie.

12.Nie musisz pamiętać wszystkiego.
Pamięć ludzka jest zawodna.W tym aspekcie nie kłopocz się tym, ze nie wszystko pamiętasz.Z drugiej strony nie próbuj w ramach życzliwości,czy poczucia obowiązku zastępować niedobór swej pamięci domysłami/fantasmagoriami, nawet jeśli logicznie wpisują się w pozostałą treść zeznań. Stąd jeśli czegoś nie wiesz, to powiedz << nie wiem >> /<< nie pamiętam >> /<< nie potrafię sobie przypomnieć >>.

13.Zeznaj prawdę
Pominąwszy – czego pomijać nie należy - kwestii etycznej, składanie fałszywych zeznań jest przestępstwem ( art.233 kk ), ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami.Ponadto składając fałszywe zeznania oddajesz wymiarowi sprawiedliwości << niedźwiedzią przysługę >>.
W złej konstelacji ktoś złoży takie zeznania,gdy ty będziesz pokrzywdzonym.

14.Nie zeznawaj nieistotnie.
Przesłuchanie służy celowi postępowania karnego,a więc ustaleniu sprawcy.
Nie jest więc okazją do zgromadzenia informacji sprawy nie dotyczących.
W tym aspekcie organowi nie wolno wykorzystywać świadka jako wartościowego
źródła na inne tematy.Tyle teoria.
W praktyce określenie tego co << dotyczy sprawy >> może być problematyczne.
Problematyczne tym bardziej,że rozstrzygającym jest przesłuchujący,a nie świadek.

Rozwiązanie tej łamigłówki nie jest zawsze łatwe.
W sytuacjach oczywistych,gdy uważasz że przesłuchujący przekracza granicę
stanowczo zażądaj zaprotokołowania pytania.Jeśli organ odstąpi od pytania, to twój cel ( niestania się TW ) został osiągnięty. Jeżeli zaś nalega,to rozważ odmowę odpowiedzi na pytanie.

Rozumowanie ( choć dyskusyjne ) jest następujące. Funkcjonariusz publiczny zadając nieistotne pytania przekracza swe uprawnienia. Jego zachowanie wyczerpuje znamiona art.231 kk.Świadek zaś udzielający odpowiedzi na takie pytanie,naraża się na odpowiedzialność za pomocnictwo do art.231 kk.

15.Bądź powściągliwy
Unikaj języka gwarowego,środowiskowego ( niezależnie jaka to gwara/środowisko ),
czy terminów obraźliwych albo niosących negatywne zabarwienie.
Tym bardziej zeznawanie to nie okazja do załatwiania porachunków z innymi,czy oczerniania kogokolwiek.Takie działanie jest nieetyczne
i naraża Cię na odpowiedzialność nie tylko karną.

16.Nie pozwól narzucić pojęć
Szereg pojęć jakimi posługujemy się na co dzień posiada legalne definicje.
Kwadrat to figura płaska o czterech bokach równych i kątach prostych.
Stąd twierdzenie,że kwadrat jest czymś innym jest nieprawdziwe.
Atoli większość pojęć takich definicji nie ma,względnie posiada definicje zróżnicowane ( co na jedno=brak definicji wychodzi ).

To daje świadkowi pole do nadaniu pytaniu – ściśle pojęciom zawartym w nim -
własnego znaczenia.Własnego,a więc innego,nić chciałby uzyskać
( ktoś inny powiedziałby << wpuścić w maliny >> ) przesłuchujący.
Czy to Pan nakazał rozklejanie plakatów nawołujących ?
Nie,to nie ja – pada odpowiedź.

W rzeczywistości były,tylko że afisze ( nie plakaty ),rozwieszane ( nie rozklejane ),
informujące ( nie nawołujące ).Ale skoro nie istnieje legalna definicja pojęć zawartych w pytaniu,to udzielona odpowiedź jest prawdziwa.
Tym bardziej jeśli funkcjonariusz nie indaguje o afisze,rozwieszanie,czy informowanie
to zgodnie z omówionym pkt 3 ( odpowiadaj na zadane pytanie )
z własnym opowiadaniem wyrywać się nie należy.

Czy organizował pan zgromadzenie przeciwko misji pokojowej ? „ Nie „ Także i w tym przypadku była << pikieta >> ( nie << zgromadzenie >> ). Ale nie przeciwko << misji pokojowej >> ,lecz przeciwko << nielegalnej okupacji >>

I na koniec.Decydując się na << grę słów >> ( legalną ) lepiej być przygotowanym na wykazanie różnic w pojęciach << czynności >> vs << akcje >> czy << misje pokojowe >> vs. << nielegalna okupacja >>. W przeciwnym wypadku postępujesz nieetycznie oraz narażasz się na odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań.

17.ZaiXuj wolną przestrzeń.

To akurat rezultat doświadczeń rosyjskich palestrantów,
którzy zdają się bardziej <<zderzać>>
ze swoim wymiarem sprawiedliwości.

A chodzi tu o staranne zaiksowanie/zakreskowanie wolnej/pustej przestrzeni
pomiędzy końcem zeznań, a podpisem na dole strony.

Jeżeli bowiem pomiędzy ostatnim zdaniem zaprotokołowanej wypowiedzi,
a podpisem pozostanie wolne miejsce,
wówczas może się zdarzyć,
że ktoś w to wolne miejsce coś wpisze.

W rezultacie tak <<ubogacona>> wypowiedź
nabierze zupełnie nowego bez/sensu,
a w okolicznościach, gdy całość opatrzona jest podpisem
trudno jest ową <<dodaną>> treść negować.

Jeszcze raz zachęcam więc,
do zakreskowania całej wolnej przestrzeni jaka została,
tak aby dopisanie czegokolwiek było niemożliwe,
właśnie z uwagi na brak miejsca.

Uwagi końcowe Jakkolwiek przesłuchanie ma swój zwyczajowy przebieg,to może się zdarzyć,iż będzie ono wyglądał zupełnie inaczej.
Inaczej,albowiem za pomocą dodatkowego arsenału środków psychologicznych organ będzie starał się wyjednać różne informacje – dotyczące sprawy, jak i niedotyczące.
A/ Dobry i zły policjant
Na przesłuchaniu obecne są dwie osoby.Pierwsza Cię atakuje,oskarża,grozi.
Druga przeciwnie,jest stonowana,hamuje pierwszą,a nawet przeprasza za jej zachowanie.
B/ Naukowiec
W trakcie czynności pojawia się osoba,deklarując pisanie pracy naukowej,
a posiadane informacje byłyby do niej bardzo potrzebne.
C/ Sympatyk
Przesłuchujący deklaruje,iż jest po Twojej stronie
i całkowicie się zgadza z tym co ( jego zdaniem robisz ).
D/ Superduo
W krzyżowy ogień pytań – naprzemiennie - angażują się dwie osoby.
E/ Ignorant
Przesłuchujący zapewnia,iż czynność nie ma większego znaczenia.
F/ Antycypator
Funkcjonariusz – chcąc Cię zdekomponować uprzedzając:
Widzę,iż czytał Pan << Świadek w postępowaniu przygotowawczym >>
Każda z Tych technik – ich lista potrafi być dłuższa -
może być w określony dla niej sposób skontrowana.
Wówczas niniejszy tekst musiałby jednak być dłuższy. Po co ?
Po prostu zastosuj się do tego co przeczytałeś

Pytania i odpowiedzi ( FAQ )

1. Czy świadek ma obowiązek podpisać zeznania ?
Nie !
Technicznie obowiązek ogranicza się tylko do złożenia zeznań.
A więc podpisanie protokołu nie jest już obowiązkiem świadka.
Inna rzecz,iż odmowa podpisania, poza ważnymi przyczynami, nie jest elegancka

2. Czy świadek ma obowiązek być jedną z osób okazywanych ?
Nie !

3. Czy świadek ma prawo uzyskać protokół swych zeznań ?
Nie i Tak !
Nie,gdy jest tylko świadkiem.
Tak, jeżeli jesteś świadkiem i pokrzywdzonym w jednej osobie – czyli stroną - pobity,okradziony etc.
Takie uprawnienie daje art.157 par.3 kpk „ Nie można odmówić stronie zezwolenia na sporządzenie odpisu protokołu czynności, w której strona uczestniczyła (…) „

4. Czy adwokat może złożyć zeznania za mnie ?
Nie !
Obowiązek złożenia zeznań jest osobisty i nietransferowalny.
Stąd to właśnie świadek – nikt inny za niego – musi złożyć zeznania. W tym zakresie jakiekolwiek zastępstwo w grę nie wchodzi.

5. Czy jeśli udam się na przesłuchanie z pełnomocnikiem to wszystko OK ?
Na to pytanie odpowiedzi jednej nie ma.
Po pierwsze pełnomocnik ma zorientować się w Twej wiedzy i ewentualnych obszarach niepokoju,udzielając stosownej porady. Ale to nie on składa zeznania,lecz świadek.
Po drugie jego obecność ma zapewnić rzetelność czynności, czyli wykluczyć działania nierzetelne.
Ale – by powtórzyć - to nie on składa zeznania,lecz świadek.
Po trzecie w złej konstelacji będziesz na czynności sam.
Wedle art.87 par.3 kpk „ (…) w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika (…), jeżeli uzna,że nie wymaga tego obrona interesów osoby nie będącej stroną „

6. Jaki jest sens tego przepisu ?
Tak jak wspomniano świadek może ustanowić pełnomocnika, lecz ten pełnomocnik do udziału w czynności może nie zostać dopuszczony.
W rezultacie świadek będzie na przesłuchaniu bez osobowego wsparcia adwokata.
Odmówić dopuszczenia pełnomocnika może tylko prokurator.
Dlatego ktokolwiek inny niż prokurator ( policjant, strażnik graniczny etc ) odmówić dopuszczenia adwokata do udziału w przesłuchaniu władny nie jest.

7. Czy świadek może przynieść napisane/gotowe zeznania ?
Nie !
Muszą one być złożone na bieżąco, live, w trakcie czynności.

8. Czy świadek może konsultować odpowiedzi w trakcie depozycji ?
Praktyka takie rozwiązanie torpeduje. Jednakże zakazu nie ma.
Po pierwsze zeznania są nadal złożone osobiście.
Po drugie świadek nawet naradzając się nad każdym pytaniem podlega ciągle odpowiedzialności karnej.
Tym bardziej trudno mu będzie w razie złożenia fałszywych zeznań uchylić się od odpowiedzialności karnej.
Wszak naradzał się z kwalifikowanym pełnomocnikiem.
Po trzecie istnieje przepis art.176 par.1 kpk W postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na (…) żądanie (…) umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień na piśmie. Przesłuchujący podejmie w tym wypadku środki zapobiegające porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień Regulacja ta dotyczy wyłącznie podejrzanego - tylko jemu ( drugie zdanie ) zakazano porozumiewania się z innymi osobami.
Teoretycznie więc świadka takie ograniczenia nie dotyczą.

Pytania i odpowiedzi ( FAQ )

9. Czy prawo – do odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie - przysługuje tylko,gdy zostanę o nim pouczony ?
Nie !
Wszelkie prawa są niezależne od pouczenia przesłuchującego.
A więc nawet gdy funkcjonariusz o tym prawie Cię nie pouczył
to możesz zawsze/nadal się na nie powołać.

10. Co robić, gdy organ uparcie twierdzi co innego ?
Zachować spokój.
Nota bene taki kazus ilustruje użyteczność istnienia pełnomocnika. Jego obecność uniemożliwiłaby powstanie zagadnienia, względnie adwokat wykonałby za Ciebie wywód prawny.

Po pierwsze zażądaj dokładnego zaprotokołowania całej sytuacji. Konieczność zapisu częstokroć unicestwia zapędy oponenta.
Wskaż przepis art.148 par.2 kpk „ (…) Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich praw lub interesów „
Kontrowersja co do zakresu praw świadka oczywiście wymaga opisania jej << w protokole z pełną dokładnością >>.

Po drugie przytocz << zasadę pouczania >> określoną art.16 par.1 i par.2 kpk. Na podstawie art.16 par.1 kpk
„Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy „
Wedle art.16 par.2 kpk „ Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi.
W razie braku takiego pouczenia, gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia, stosuje się odpowiednio § 1 „
O ile pierwsza regulacja nakazuje funkcjonariuszowi informować świadka o jego prawach, to druga nakazuje mu informować świadka o jego prawach, nawet gdy takiego obowiązku nie ma wprost. Reasumując w każdym wariancie organ miał obowiązek o tym prawie Cię powiadomić.

Po trzecie zasygnalizuj przesłuchującemu,że
<< nieuhonorowanie mego prawa rodzi zagadnienie nadużycia uprawnień/niedopełnienia obowiązków,
z wynikającymi stąd konsekwencjami >>

<< Nadużycie uprawnień/niedopełnienie obowiązków >>
to pojęcia z art 231 kodeksu karnego,które dotyczą funkcjonariusza publicznego. Absolutnie nie wolno Ci grozić wszczęciem postępowania karnego/dyscyplinarnego wobec przesłuchującego ( tego nie czynisz i czynić nie chcesz ).
Wolno świadkowi jednak zasygnalizować – i tylko to czynisz – zagadnienie prawne. Tym samym warto użyć pojęć w zaproponowanej wersji bez wskazania cytowanego numeru przepisu kodeksu karnego
Po czwarte przepis regulujący prawo do odmowy zeznań/odpowiedzi na pytania nie uzależnia tego prawa od pouczenia.

11. Co jeszcze warto zrobić idąc na przesłuchanie ?
Warto rozważyć zabranie przepisów kodeksu postępowania karnego oraz kodeksu karnego z zaznaczonymi ( fiszki ) przepisami,które zostały omówione.
Trzeba jednak pamiętać,iż dynamika ustawodawcza powoduje, iż zbiór kupiony w specjalistycznej księgarni,
względnie ściągnięty z internetu może być już nieaktualny.

Pytania i odpowiedzi ( FAQ )

12. Czy przesłuchanie może być rejestrowane ?
Tak !
Zgodnie z art.147 par.1 kpk „ Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności „ Teoretycznie należy świadka o rejestrowaniu uprzedzić.

13.Czy świadek ma obowiązek poddać się innym czynnościom ?
Tak !
Na podstawie art.192a § 1 kpk „W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne,wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu (…) ”

14. Czy każdy dowód może być ode mnie pobrany ? Nie !
Obowiązek obejmuje tylko dowody wyliczone,których jest osiem ( 8 ) -
odciski daktyloskopijne,w ymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, fotografia osoby lub utrwalenie głosu
Wskazuje to budowa przepisu,który zawiera katalog zamknięty, czyli jest pozbawiony zwrotów << w rodzaju >>, << zwłaszcza >>,<< w szczególności >>.

15. Co jeśli odmówię poddania się tym czynnościom ?
Pojawia się temat zastosowana środków przymusu, w oparciu o art.192a § 3 kpk - „ Badania i czynności, o których mowa w § 1 (…) wykonuje się odpowiednio w warunkach i w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 74 § 4 ”
Zagadnieniem jest konstytucyjność tej regulacji oraz inne wątpliwości prawne.
Natomiast niektóre z w/w dowodów przy obiekcji świadka są zdobywalne z innego źródła - ( podpis z wniosku o dowód osobisty/paszport, głos z przesłuchania,ślina z ofiarowanego papierosa etc ).

16. Telefoniczna rozmówczyni przedstawiła się,iż jest z policji/prokuratury i zawiadomiła mnie o dacie/miejscu przesłuchania, grożąc karami porządkowymi za niestawiennictwo. Czy mam obowiązek się stawić ?
Tak i nie !
Tak,albowiem wedle art.137 kpk „ W wypadkach nie cierpiących zwłoki można wzywać lub zawiadamiać telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności (…) „.
W tym zakresie organ może wzywać świadka ( oraz innych uczestników ) telefonicznie,a także w inny sposób – faks, email, SMS, gołębie pocztowe. Stąd kontestowanie takiej formy jest nieuzasadnione.
Z drugiej strony powstaje zagadnienie autentyczności informacji.
Zadzwonić telefonicznie, podając się za funkcjonariusza i przekazując dowolną treść może każdy. Tymczasem świadek weryfikować prawdziwości tej informacji, ani domniemywać jej prawdziwości obowiązku nie ma.
A skoro informacja jest niepewna,to obowiązek stawiennictwa nie istnieje.

17. Proszę o realny przykład << nadrozmowności >> świadka, która źle się dlań skończyła ?
Oto on.
Relacja pochodzi od nestora polskiej adwokatury -
mecenasa Macieja Dubois'a.

(...) Pani K. wpadła w tryby wymiaru sprawiedliwości...
nie wiem, jak to nazwać...Powiedziała o jedno słowo za dużo.
Była przesłuchiwana jako świadek.
Śledczy pytali,czy handlowała mięsem << na lewo >>.
Odpowiedziała,że nie. Zgodnie z prawdą. Nie handlowała.
W czasie jednego z przesłuchań –
po kolejnych zaprzeczeniach –
nieopacznie dodała coś o zupach.
Mianowicie gotowano sobie w sklepie zupy na kościach i skrawkach mięsa.
Padło pytanie: A przez ile lat pani gotowała te zupy ? -
Odkąd jestem kierowniczką sklepu. Będzie ze dwadzieścia...
Biegli podsumowali zupy z dwudziestu lat i doszli do wniosku,
że pani K. zagarnęła mienie wielkiej wartości.
To zaś znaczyło,ze będzie sądzona wraz z całą grupą w trybie doraźnym (...)
Kobieta została skazana na osiem lat więzienia.
W uzasadnieniu wyroku sąd zachwycił się swoja łagodnością –
stwierdził mianowicie,
że dostała i tak wyrok najniższy z możliwych (...) ”
za:M.Dubois/M.Komar
w:” Adwokat. Rozmowa o życiu w ciekawych czasach „
PWN,Warszawa 2012,str 139-40

Oczywiście,opisany przypadek pochodzi z innego okresu.
Atoli kwestia << surowego ukarania >>
odżywa często w odniesieniu do różnych przestępstw,
nawet w okresach spokoju.
Stąd nasuwa się refleksja,
iż niekoniecznie istnieje coś takiego
jak informacja neutralna,czy bagatelna.

Wolno przypuszczać,iż od tego momentu śledczy -
będąc już wyczuleni -
pytali o zupy na kościach i skrawkach mięsa również pozostałe osoby.
W innym biegu postępowania przesłuchujący nie wiedziałby,
iż o coś takiego należy spytać.

W tym sensie << nadrozmowność >> pani K.
doprowadziła inne osoby
przed oblicze wymiaru sprawiedliwości.

Pytania i odpowiedzi ( FAQ )

18. Mój przypadek jest następujący:
jako podejrzany odmówiłem składania wyjaśnień.
Funkcjonariusz wezwał żonę jako świadka. Małżonka była przekonana,
iż owo << spotkanie >> potrwa krótko,albowiem zamierzała
właśnie jako osoba najbliższa skorzystać z określonego art.185 par.1 kpk prawa do odmowy zeznań.
Ku jej zdziwieniu funkcjonariusz skonstatował, iż takie prawo jej nie przysługuje. W uzasadnieniu wskazał,
iż czyny o które jestem podejrzewany zostały popełnione przed zawarciem małżeństwa.
Owo << przed >> oznacza,iż żona musi zeznawać.
Czy policjant ma rację ?

Nie !

Redakcja art.185 kpk par.1 kpk nie uzależnia prawa do odmowy zeznań od czasu czynu.
W tym sensie nie/istnienie małżeństwa w czasie czynu jest obojętne,
czyli nie ma znaczenia dla prawa do odmowy zeznań.
Co jest istotne,to istnienie małżeństwa w czasie przesłuchania.
Gwoli ścisłości – co wynika z art.185 par.2 kpk -
prawo to istnieje nawet po rozwiązaniu małżeństwa.
Rekapitulując uprawnienie świadka do odmowy zeznań
jest niezależne od daty zdarzenia będącego przedmiotem postępowania karnego.

Na marginesie nasuwa się uwaga.

Po pierwsze ów incydent stanowi argument za obecnością pełnomocnika na przesłuchaniu -
ułatwiłaby rzeczywiście krótką czynność,
bez << heretyckich wywodów prawnych policji >>,
czy nawet << pogańskich antykodeksowych aluzji >>.
Po prostu, na ów pogląd funkcjonariusz w obecności adwokata by sobie nie pozwolił.

Po drugie nawet gdyby sobie pozwolił,
to pełnomocnik wiedziałby jak zareagować -
adekwatnie sparaliżować owe zapędy.

Po trzecie część świadków,którzy udadzą się na depozycję samodzielnie -
nawet wyedukowana -
w obliczu takiego wywodu spasuje i złoży zeznania.
Pomińmy tu konsekwencje takiej depozycji dla owej żony i jej męża ( podejrzanego ).

Opisany tu kazus jest prawdziwy
i został przedstawiony autorowi przez adwokata - pełnomocnika świadka

19. Czy prawdą jest, że policji można odmówić udzielenia zeznań,
albo złożyć fałszywe zeznania jeżeli nie są protokołowane.
Innymi słowami, można im mówić głupoty.
Natomiast będąc przesłuchiwanym
przez prokuraturę jest obowiązek zeznawania ?

Tutaj jest kilka pytań,toteż odpowiedzi zostaną << poporcjowane >>.

Termin << zeznanie >>
oznacza zawsze protokołowane przesłuchiwanie świadka.
Jeżeli czynność nie jest wobec świadka protokołowana to nie ma zeznania.

A więc to << protokół >> jest rdzeniem/sednem/sercem
pozwalającym odróżnić czynność formalną od czynności nieformalnej.

W tym aspekcie policjanci chodząc po klatce schodowej i pytając sąsiadów
jaką opinią cieszą się zamieszkująca tam Aurelia Ngoya Ngoya
nikogo nie przesłuchują,tylko dokonują << rozpytania >>.

Czynność taka nie jest protokołowana,
stąd indagowani nie muszą udzielać informacji,
mogą odmówić uczestniczenia w rozmowie,a nawet -
oprócz negatywnej oceny etycznej takiego zachowania
i pozostając w konwencji pytania -
<< mówić głupoty >>.

Jeżeli jednak czynność jest protokołowana,to świadek -
pominąwszy materię omówioną w Prerady-2-3 -
ma obowiązek złożyć zeznania,
zwłaszcza udzielić prawdziwych odpowiedzi.

Natomiast obowiązek złożenia zeznań
nie zależy od osoby przesłuchującego.

Obowiązek ten jest więc taki sam,
niezależnie od << szarży >> -
czy przesłuchuje świeżo upieczony policjant,
czy doświadczony prokurator Prokuratury Apelacyjnej.

Tak więc składając zeznania mamy zawsze obowiązek mówić prawdę.

20. Proszę podać przykład technik policyjnych,
uzyskujących od świadka zeznanie określonej treści ?
Poniższy fragment pochodzi z filmu Sprawa Gorgonowej.

Jest obojętne dla potrzeb niniejszych rozważań,
czy oskarżona nie/dopuściła się popełnienia zarzucanego jej czynu.

Co jest zaś istotne,to sposób,w jaki przesłuchujący
wygenerował zeznania określonej treści.

21. Czy zeznania można << odwołać >> ?
Odpowiedź zależy od tego co się pod tym pojęciem rozumie.

Po pierwsze zeznania zaprotokołowane
istnieją tak długo,jak istnieje protokół.
W tym aspekcie są i będą,a wiec odwołać ich nie można.
Tym samym organ może z zeznań << odwołanych >> zawsze skorzystać.

Po drugie odwołanie,a więc zmiana zeznań
rodzi kwestie odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań -
pierwszych lub drugich.

Po trzecie wiarygodność świadka
<< odwołującego zeznania >> zwykle spada.

22. Jaka jest graficzna ilustracja osób, którym przysługuje –
jako najbliższym w rozumieniu art.182 par.1 kpk -
prawo odmowy zeznań ?
Oto ona – podaję za książką Stanisława Waltosia
„ Proces Karny. Zarys systemu ”
wyd.10, Lexis Nexis,Warszawa 2009,str 367

Wersja 2.5

Maciej Przebindowski

23. Czy w każdym wypadku określonym art.183 par.1 kpk
świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie ?

Tak !

To powiedziawszy warto jednak pamiętać,
iż rozumienie formuły
<<jeżeli udzielenie mogłoby narazić>>
przesłuchującego i świadka mogą się nie pokrywać.

24.Jak może wyglądać hipotetyczny kazus w aspekcie tego przepisu ?

Oto pierwszy:
Urząd Celny przejął wysłaną z Holandii paczkę -
zawierającą zabronioną w Polsce substancję -
skierowaną do Jarogniewy de Castello.

Następnie wezwano ją na przesłuchanie w charakterze świadka.

Oto potencjalna lista pytań:

1.Czym się Pani zajmuje zawodowo ?
2.Od kiedy świadek zamieszkuje pod w/w adresem ?
3.Czy świadek w okresie (tu daty) zamieszkiwała z inną osobą/osobami ?
4.Na jakiej stronie internetowej znalazła Pani substancje zabronione ?
5.Czy często kupuje Pani substancje zabronione ?
6.Czy wie świadek co to za substancja (tu nazwa) ?
7.Czy świadek miała kontakt z tą substancją ?
8.Na jakiej stronie internetowej dokonała Pani zakupu substancji zabronionej ?
9.W jakim celu świadek dokonała zakupu tej substancji ?
10.Jak dokonano zapłaty za transakcję ?
11.Czy utrzymuje Pani kontakty z osobami wyjeżdżającymi do Holandii ?
12.Ile razy nabywała Pani zabronione substancje ?
13.Czy oczekuje Pani na przesyłki z Holandii?
14.Czy ktoś prosił świadka o dane do wysyłki w/w paczki ?
15.Czy ktoś prosił świadka o odebranie przesyłki ?
16.Czy ktoś prosił Panią o udostępnienie jej danych ?

A teraz proszę wcielić się w rolę Jarogniewy de Castello -
zakładając, że to ona zamówiła paczkę przez internet
i zapłaciła za nią bitcoinami, mieszka z konkubentem,
często bywa w Holandii, ową substancję spożywa rekreacyjnie 4/miesiąc -
i zastanowić się jak powinna się ona zachować podczas depozycji.

A oto drugi:

Jarogniewa de Castello prowadząc samochód osobowy -
po dwóch piwach (spożytych 17:30-20:30) lecz bez prawa jazdy,
które utraciła kilka miesięcy wcześniej właśnie za jazdę po dwóch piwach -
uderzyła ok.21:00 w słupek.

Żadne poważne następstwa nie wyniknęły (słupek jest wygięty, auto lekko otarte)
pojazd należy do jej ojca,
a w czasie stłuczki w samochodzie była tylko ona.

Następnie oddaliła się z miejsca zdarzenia,
gdzie powróciła po ok.90 minutach,
zastawszy policję i pomoc drogową.

Policja wzywa ją na przesłuchanie w charakterze świadka.

Oto hipotetyczna lista pytań:

1.Czy w dniu (data) ok godziny 21:00
kierowała Pani samochodem osobowym m-ki (dane)?
2.Czy w dniu konsumowała Pani alkohol ?
3.Czy w dniu ok. godziny 21:00 była Pani w samochodzie osobowym marki (dane) ?
4.Czy wie Pani kto w dniu (data) ok. godziny 21:00 kierował samochodem osobowym m-ki (dane) ?
5.Gdzie w dniu (data) ok godziny 21:00 był właściciel samochodu ?
6.Czy rozmawiała Pani z ojcem n/t zdarzenia ?
7.Z kim rozmawiała Pani – proszę wymienić wszystkie osoby - na temat zdarzenia ?
8.Co robiła Pani 3h przed zdarzeniem ?
9.Co robiła Pani 2h przed zdarzeniem ?
10.Co robiła Pani 1h przed zdarzeniem ?

A teraz proszę wcielić się w rolę Jarogniewy de Castello
i zastanowić się jak powinna się ona zachować podczas depozycji.