Okazanie

Louis being cross-examined by the Convention
Proces Ludwika XVI
Autor nie ponosi odpowiedzialności za błędne zastosowanie niniejszej informacji.
Ma ona charakter czysto abstrakcyjny i teoretyczny.
Przed jej zastosowaniem skonsultuj się z adwokatem lub innym kwalifikowanym prawnikiem.

1. Czy procedura karna reguluje okazanie ?
Tak !
Definicja zawarta jest w art.173 kpk

2. Czy tylko ten przepis określa okazanie ?
Nie !

3. Jaki więc akt prawny określa jeszcze okazanie ?
Reguluje je -
wydane n/p art.173 § 4 kpk -
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 2003 r.
w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania -

zwanego dalej rozporządzeniem.

4. Czy inny jeszcze akt prawny reguluje okazanie ?
Tak !
W praktyce policyjnej obowiązuje
ZARZĄDZENIE Nr 1426 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI
z dnia 23 grudnia 2004 r.
w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych
przez służby policyjne
wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców.

5. Co może być przedmiotem okazania ?
Wspomniany art.173 kpk
wyróżnia trzy rodzaje okazywanych materii.

6. Jakie to trzy rodzaje okazywanych materii wyróżnia procedura karna ?
Są to: osoba, jej wizerunek lub rzecz.
Tu warto dodać, iż doktryna uznaje -
z czym piszący te słowa się nie zgadza -
demonstrację głosu jako okazanie.

7. Kto jest rozpoznającym – komu pokazuje się ową materię ?
Zwykle świadkowi (zwłaszcza mającemu status pokrzywdzonego).
Może to również być podejrzany.

8. Kto może być okazywany ?
Podejrzany.

9. Na jakiej podstawie prawnej wolno okazywać podejrzanego ?
Jest nią art.74. § 2 pkt 1 kpk
(…) wolno także w szczególności od oskarżonego
pobrać odciski, fotografować go
oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom (…)

10. Ale w/w przepis mówi o oskarżonym, a nie o podejrzanym ?
To prawda, atoli należy pamiętać o dyspozycji art. 71 § 3 kpk
Jeżeli kodeks niniejszy
używa w znaczeniu ogólnym określenia "oskarżony",
odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego.

11. Ile problemów można wymienić w praktyce okazania osób ?
W praktyce można wyliczyć cztery problemy okazania.

12. Jaki jest pierwszy problem praktyki okazania ?
Dobranie odpowiedniej liczby osób.

13. Ile osób powinno być okazywanych ?
Na to pytanie odpowiada art.173 § 3 kpk
Podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się
w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby.

Trial

14. Co to oznacza ?
Oznacza to, że jeden okazywany (1) powinien mieć
co najmniej trzy (3) inne dobrane osoby;
łącznie w paradzie powinny znajdować się
co najmniej cztery osoby (1+3=4).

Zaznaczmy co najmniej ,
a więc owych dobranych może być więcej,
co w Polsce się raczej nie zdarza.

15. Jaki tu więc jest problem ?
Zagadnieniem realnym jest wartość/użyteczność/legalność okazania ,
gdy zamiast grupy minimalnie czteroosobowej,
jest mniej liczebna.

16. Jaki jest drugi problem praktyki okazania ?
Tą materię określa art.173 § 1 kpk – zdanie drugie.
Okazanie powinno być przeprowadzone tak,
aby wyłączyć sugestię.


Z tym harmonizuje – by wymienić tylko -
§ 5 ust.1 rozporządzenia -
Osoby przybrane do osoby okazywanej
powinny być w zbliżonym wieku
oraz mieć podobny do niej wzrost, tuszę, ubiór i inne cechy charakterystyczne.


Komentując te regulacje, to sens okazania
polega na zebraniu wszystkich okazywanych w grupie,
jako osób podobnych/zbliżonych/zbieżnych.
Inaczej jest taka czynność bezprzedmiotowa -
pod skorupą nazwy/formy brakuje treści/sensu.

Jest ono sugestywne, czy wręcz nakazujące/narzucajece rozpoznanie.
Nie okazujemy więc murzyna z białymi,
skoczka narciarskiego wespół z zawodnikami sumo.
czy koszykarza pośród krasnoludków.

17. Czy tego rodzaju błędy okazania rzeczywiście mają miejsce ?
Tak !
Bardziej znany miał związek z ekstradycją Bogusława Mazura do Polski.
Amerykański sędzia Arlander Keys,
tak ocenił przeprowadzone w Polsce okazanie:
(…) Najbardziej kłopotliwym jest tu fakt,
że pozostałych trzech mężczyzn
ubranych jest w ciemnym, łagodnym kolorze,
zaś Pan Mazur w jasnoczerwoną, lekko za dużą kurtkę.
Co więcej, (…) rząd [ chodzi o władze polskie- przyp. M.P. ] przyznaje,
że przedstawiciele polskich organów ścigania
nakazali Mazurowi zdjąć garnitur
i dali mu zwyczajną czerwoną kurtkę,
która miał nałożyć na kamizelkę, tak,
aby był ubrany mniej oficjalnie.
Równie dobrze mogliby oni
umieścić na jego klatce piersiowej tarczę lub nad jego głową
tabliczkę z napisem wybierz mnie (...)

za: J. Skorupka
w: „ O sprawiedliwości procesu karnego
Lex, Warszawa 2013, str 313

18. Jaki jest trzeci problem praktyki okazania ?
Niejednokrotnie szwankuje opis czynności,
zwłaszcza po czym –
po jakich cechach/elementach wyglądu/fizjonomii
nastąpiło rozpoznanie.

Zamiast tego protokół zawiera lakoniczną wzmiankę kogo rozpoznano -
spośród okazanych mi osób,
jako sprawcę rozpoznaję drugiego z lewej -

i absolutnie niczego więcej.

19. Jaki jest czwarty problem praktyki okazania ?
Powszechnym jest brak dokumentacji audiowizualnej czynności.
Tym bardziej w dobie powszechnej dostępności takich urządzeń
jest to nierozumiałym.

SicklesTrial

20. Po co audiowizualizować okazanie ?
Jest to nader pomocnym
przy zaistnieniu watpliwości co do prawidłowości okazania -
zarzutu niespełnienia wymogu ilościowego okazywanych osób,
czy kwestii niepodobieństwa okazywanych osób.

21. Czy okazanie osoby jest takie samo jak rzeczy ?
Przepisy są tu niejednoznaczne.
Jak wspomniano wcześniej w paradzie osób powinny -
jak głosi art.173 § 3 kpk -
znajdować się (…) co najmniej cztery osoby.

22. Na czym polega problem przy okazaniu rzeczy ?
Odnośnie parady rzeczy wymogu ściśle ilościowego brak.
Materia uregulowana jest tylko § 13 rozporządzenia (a nie ustawy):
Podczas okazania rzeczy powinna być ona,
w miarę możliwości,
umieszczona wśród innych rzeczy tego samego rodzaju.


Pojęcie innych rzeczy , a więc co najmniej dwóch (a nie trzech).
Tym samym parada rzeczy, to grupa co najmniewj trzech.
Różnica ilościowa jest więc istotna.

Natomiast zwrot w miarę możliwości
rodzi zagadnienie wręcz tworzenia przez organ
braku owych możliwości.

23. Co jest najczęściej okazywane ?
Wizerunek (fotografia osoby) oraz osoba.

24. Gdzie można zapoznać się z wizualizacją okazania ?
Tutaj jest przykład okazania:

25. Czy procedura cywilna reguluje okazanie ?
Nie !

26. Czy procedura administracyjna reguluje okazanie ?
Nie !

27. Czy z okazania sporządza się protokół ?
Tak.

trial-of-anne-boleyn
Proces Anny Boleyn

28. Co mam zrobić jeśli uważam, że taki protokół należy uzupełnić/zmienić ?
Na to pytanie odpowiada art.150 par.2 kpk
Osoba uczestnicząca w czynności może podpisując protokół
zgłosić jednocześnie zarzuty co do jego treści;
zarzuty te należy wciągnąć do protokołu
wraz z oświadczeniem osoby wykonującej czynność protokołowaną.

29. Co to oznacza ?
Że każda osoba uczestnicząca w okazaniu -
a więc i okazujący i okazywani -
jest w prawie domagać się,
aby protokół zawierał jej wersję przebiegu czynności
lub zastrzeżenia co do jakiegoś elementu,
która ona – a nie organ – uważa za istotny.

30. A co jeśli organ się nie godzi ?
Wówczas organizator czynności ma dylemat -
pozostawić protokół okazania, jaki chce ale bez podpisu
względnie nanieść postulowaną treść i uzyskać podpis.

31. Czy w praktyce istnieje wzorowy przykład okazania ?
Tak, oto on, a dotyczy on głośnej sprawy
śmiertelnego pobicia Grzegorza Przemyka.

(…) Jedenasta trzydzieści. Hala Gwardii w Warszawie.
Czynności okazania. Cezary F. Ma rozpoznać milicjantów bijących Grześka.
Zadanie nie jest łatwe. Komenda bardzo starannie wyselekcjonował pozorantów.
Wybierał ich plastyk z Zakładu Kryminalistyki KGMO
na podstawie zdjęć tych,którzy brali udział w biciu na Jezuickiej.
Miał dobrać osoby najbardziej podobne pod względem wzrostu, wagi, budowy ciała.
Dla większego utrudnienia wszyscy, niezależnie od posiadanych stopni,
zostali ubrani w jednakowe mundury, podobnie ostrzyżeni i uczesani.
Nawet dziś, gdy bez emocji ogląda się te zdjęcia, wszyscy są do siebie podobni.
Mają jednakowe stalowe mundury, takie same czapki, czarne spodnie i buty.
Stoją w jednym szeregu. I jest ich aż sześćdziesięciu.
Przy każdym jest kartka z numerem.
Po wejściu do hali Czarek czuje się lekko zdezorientowany,
widząc ten szpaler dublerów. Dokładnie wpatruje się w twarze.
Za nim idzie milicjant z kamerą wideo (…)

za: C. Łazarewicz
w: „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka.

Z formalnego punktu widzenia -
w ówczesnej procedurze karnej okazanie nie było sformalizowane -
czynność przeprowadzono więcej niż wzorowo.

Wersja 2.0

Maciej Przebindowski