Opinia w postępowaniu karnym

1. Kiedy w postępowaniu karnym sporządza się opinię ?
Na to pytanie odpowiada art.193 par.1 kpk -
„ Jeżeli stwierdzenie okoliczności
mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy
wymaga wiadomości specjalnych,
zasięga się opinii biegłego albo biegłych „.

2. Co to są wiadomości specjalne ?
Nie ma tu definicji ustawowej,
natomiast można przyjąć,
że są to informacje niedostępne przeciętnej osobie, a więc dostępne temu,
kto dysponuje wiedzą pogłębioną z jakiegoś tematu.

3. Czy można powyższe zilustrować ?
Biegły z zakresu:
a/ chirurgii na okoliczność
prawidłowości przeprowadzonej operacji wyrostka robaczkowego;
b/ filatelistyki na okoliczność
autentyczności znaczka pocztowego oraz jego wartości rynkowej;
c/ fonoskopii na okoliczność rzeczywistych wypowiedzi zawartych w nagraniu,
osób w nim uczestniczących,
zweryfikowania nagrania w aspekcie ewentualnych modyfikacji,
daty jego sporządzenia, urządzenia rejestrującego,
dźwięków towarzyszących wypowiedziom, struktury emocjonalnej wypowiedzi;
d/ psychologii na okoliczność
związków emocjonalnych matki z dzieckiem
potrzeby dalszego ich utrzymywania
oraz następstw dla małoletniego zerwania owych kontaktów;
e/ wypadków drogowych na okoliczność rzeczywistego przebiegu
kolizji pomiędzy samochodami: Star,Syrenka,Warszawa.
f/ księgowości na okoliczność prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych;
g/ psychiatrii na okoliczność ewentualnej choroby psychicznej,
upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych
podejrzanego w czasie czynu;
h/ inżynierii na okoliczność prawidłowości konstrukcji mostu pontonowego;
i/ daktyloskopii na okoliczność zgodności śladów linii papilarnych
pobranych na miejscu zdarzenia z liniami papilarnymi oskarżonego;

4. Czy można powołać biegłego z zakresu prawa ?
Nie !
Curia novit iura - sąd zna prawo,
a więc wykluczone jest taka opinia;
prawo to jedyna specjalność z jakiej biegły nie zostanie powołany.

Od tej zasady istnieją dwa wyjątki.

5. Jakie dwa wyjątki pozwalają powołać biegłego z zakresu prawa ?
Pierwszy dotyczy prawa/praktyki państwa obcego
(argentyńskiego, macedońskiego, senegalskiego, niemieckiego etc).

Drugi dotyczy prawa polskiego,
aczkolwiek prawa jakie w zamierzchłej przeszłości
obowiązywało na ziemiach polskich.

Drugi wyjątek jest rzeczywiście wyjątkowy i jak się wydaje ma on znaczenie bardziej cywilne niż karne.

6. Czy biegłego powołuje się zawsze tylko z jednej specjalności ?
Nie !
Może być z więcej niż jednaj,
aczkolwiek najczęściej będzie to tylko jedna.

7. Czy można powyższe zilustrować ?
a/ ginekolog i położnik dla oceny poczytalności kobiet w czasie ciąży;
b/ psychiatra, psycholog i seksuolog dla oceny poczytalności podejrzanego
  w sprawach o przestępstwa na tle seksualnym;
c/ medyka sądowego i inżyniera dla ustalenia
  prędkości pojazdu powodującego obrażenia ciała.

8. Jaka jest liczba dyscyplin określających wiadomości specjalne ?
Nieograniczona. Podobnie jak nieograniczona jest nauka.

9. Czy posiadanie takiej wiedzy przez świadka/oskarżonego
eliminuje potrzebę opinii ?
Nie !
Biegłego dla potrzeb opinii należy bezwzględnie powołać zawsze,
gdy są potrzebne wiadomości specjalne.

Co najwyżej świadkowi/oskarżonemu
łatwiej będzie –
jeśli prywatnie dysponuje owymi wiadomościami -
skontrolować rezultat pracy biegłego.

10. Czy posiadanie takiej wiedzy przez prokuratora/sędziego eliminuje potrzebę opinii ?
Nie !
Można tu powielić odpowiedź na pytanie poprzednie.

Biegłego dla potrzeb opinii należy bezwzględnie powołać zawsze,
gdy są potrzebne wiadomości specjalne.

Co najwyżej prokuratorowi/sędziemu
łatwiej będzie –
jeśli prywatnie dysponuje owymi wiadomościami -
skontrolować rezultat pracy biegłego.

11. Kto zatem może sporządzić opinię ?
Procedura karna wyodrębnia niejako cztery kategorie:
biegły, biegli (co najmniej dwóch lub więcej)
instytucja naukowa, instytucja specjalistyczna.